Wat kan er grootschalig met zon en wind?

Het inpassen van grootschalige opwek is een complex vraagstuk. Het is een moeilijke afweging tussen huidig en toekomstig ruimtegebruik en de waarde die wordt gehecht aan bepaalde typen landschappen. Er moet rekening worden gehouden met wettelijke mogelijkheden en belemmeringen in de praktijk zoals aantrekkelijkheid voor investeerders, wensen van inwoners en inpassing in het landschap.

In totaal is er in de gemeente Teylingen in potentie ruimte voor:

1. ZonPV langs infrastructuur 152 TJ (47 ha);

2. ZonPV op weilanden 162 TJ (50 ha);

3. Windturbines op weilanden en andere gronden 173 TJ (3 x 4 MW).

Dit telt op tot 487 TJ en is in potentie voldoende om de gehele resterende (naast potentie zon op dak) opgave voor grootschalige duurzame opwek tot 2050 van 427 TJ in te vullen.

De volgende paragrafen laten zien hoe de bovenstaande cijfers tot stand zijn gekomen.

Behoud van landschap en toerisme

Behalve de wettelijke ruimte voor duurzame energieopwek kijken we ook naar onze uitgangspunten (zie Bijlage: Uitgangspunten LES gemeente ). Vooral het uitgangspunt ‘Versterking van landschapselementen en toerisme’ is hier relevant. We willen dat de energietransitie ons landschap en ons toerisme niet verstoort. Dit betekent dat we het buitengebied niet zomaar vol zetten met windturbines en/of zonneparken, maar aansluiten bij wat past bij ons cultuurlandschap en onze infrastructuur.

Kagerplassen is een kroonjuweel gebied. Om deze reden willen we dit gebied zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat laten voorbestaan. Dit betekent dat hier vooralsnog geen mogelijkheden voor windenergie, zonPV velden op land of drijvende zonPV velden zijn voorzien. Dit geldt ook voor de bollenvelden vanwege hun hoge cultuur historische waarde.

Show image fullscreen

Show image fullscreen

Wettelijke beperkingen voor windturbines

Als eerste is er gekeken naar de ‘wettelijk’ beschikbare ruimte voor grote windturbines. Windturbines zijn gebonden aan wettelijke beperkingen. Denk hierbij aan geluidshinder, veiligheidseisen, slagschaduw, natuurgebieden, etc.

Het fysieke ‘ruimtegebruik’ van windturbines is een stuk kleiner dan van zonnepanelen. Er is fysiek gezien alléén ruimte nodig voor de fundering van de mast, een toegangsweg en een kraan opstelplaats. Dit is ongeveer 0,1 ha per windturbine. Desondanks is de ruimtelijke impact van een windturbine aanzienlijk. Dit heeft te maken met de hoor- en zichtbaarheid (slagschaduw en veiligheidsverlichting) en de verschillende wettelijke beperkingen en veiligheidszones waaraan voldaan moet worden. Deze wettelijke beperkingen en veiligheidszones worden nader toegelicht in de Bijlage: Ruimtelijke belemmeringen wind en zon.

In het onderstaande figuur is te zien welke ruimte er in de gemeente Teylingen over blijft als alle gebieden met wettelijke beperkingen worden uitgesloten.

Show image fullscreen

Deze kaart is gemaakt voor het Nationaal Programma RES^[1]. In de figuur is onze gemeente te zien, met daarin een aantal lichtgroene gebieden (nr. 1 tot en met 5) aangegeven waar wettelijk gezien wel ruimte is voor windturbines. Dit geeft een beeld van de mogelijkheden. Voorafgaand aan realisatie van een of meer windturbines moet altijd verdiepend onderzoek gedaan worden naar milieueffecten. Niet alle gebieden zijn even kansrijk.

De ‘losse/solitaire’ locaties 2, 3 en 4 bieden elk ruimte voor één windturbine per locatie. Solitaire locaties zijn weinig attractief voor marktpartijen. Alle drie locaties samen bieden ruimte voor totaal drie windturbines.

Locatie 4 ten zuiden van Voorhout ligt in de Elsgeesterpolder. Samen met locatie 2 ten noorden van Voorhout, tussen de spoorlijn in het westen en Molentocht in het oosten, liggen beide locaties in een weidegebied.

Locatie nr. 1 is ook een solitaire locatie. Deze is mogelijk door initiatiefnemers te combineren met solitaire locaties in het zuiden van de gemeente Lisse. De locatie ligt in het bollengebied. Deze losse gebiedjes samen bieden ruimte voor in totaal drie windturbines, waarvan één windturbine in Teylingen ter hoogte van Mallegatsbrug (locatie nr. 1).

Locatie 5, biedt wettelijk gezien verspreide mogelijkheden in de Kagerplassen. Maar wij als gemeente kiezen er niet voor om de Kagerplassen en de gebieden daar direct omheen mee te nemen als mogelijke locaties voor windturbines (of zonPV velden). Omdat we dit gebied zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat willen behouden.

Bij elkaar opgeteld lijkt er binnen de gemeente Teylingen wettelijk gezien ruimte te zijn voor vier windturbines. Het is niet waarschijnlijk, gezien de cultuurlandschappelijke waarde van de locaties dat, zelfs op lange termijn, deze wettelijke potentie volledig benut gaat worden. Daarom wordt als daadwerkelijk potentie uitgegaan van drie windturbines.

Windturbines en RES Holland Rijnland

De RES 1.0 Holland Rijnland heeft twee zoekgebieden geïdentificeerd voor de Gemeente Teylingen:

• Omgeving afrit 3 snelweg A44, noordoosten van Sassenheim;

• Bedrijventerrein afrit 5 en 6 snelweg A44 ten zuiden van Voorhout.

Beide locaties hebben te maken met wettelijke belemmeringen zoals uit de bovenstaande figuur duidelijk wordt.

Initiatief vanuit de Bollenstreek, spoor 5

LTO^[2] en Stichting Greenport Duin en Bollenstreek hebben het initiatief genomen om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor de productie van duurzame energie, waaronder zonnepanelen en kleine tot middelgrootte windturbines in de Bollenstreek om zo te kunnen voorzien in de vraag naar elektriciteit van de lokale agrarische bedrijven.

De resultaten van het onderzoek zijn nog niet bekend, maar naar verwachting is het mogelijk om 10 tot 20 kleinere windturbines met een ashoogte kleiner dan 100 m te plaatsen (in de hele Bollenstreek, niet alleen in Teylingen), met een gezamenlijk vermogen tot circa 5 MW (afhankelijk van het daadwerkelijk gekozen vermogen). Daarmee zou circa 45 TJ elektriciteit opgewekt kunnen worden in het hele bollengebied. Slechts een gedeelte hiervan zou mogelijk in het noordelijke deel van de gemeente Teylingen geplaatst kunnen worden. Zo kan niet alleen het verbruik van de agrarische sector verduurzaamd worden maar wordt ook een bijdrage geleverd aan het verduurzamen van de gemeente. Omdat het eindrapport nog niet beschikbaar is wordt deze potentie nog niet meegenomen in de LES.

Voorkeurslocatie zonPV-velden langs infrastructuur, spoor 5

Tijdens participatiesessies met inwoners en bestuurders is de voorkeur uitgesproken om hernieuwbare energieopwekking zoveel mogelijk langs bestaande infrastructuur te plaatsen. Daarom is er in deze analyse ook gekeken wat de mogelijkheden daarvoor in potentie zijn.

In Teylingen zijn er verschillende infrastructuren waar combinatie met duurzame opwek mogelijk is. Er is mogelijk ruimte naast/op de volgende stukken infrastructuur of gebouwen, zie het onderstaande figuur:

• De 150 kV hoge spanningslijn Voorhout in Sassenheim;

• Langs het spoor in Teylingen West en mogelijk Leidsevaart;

• Langs het spoor in Teylingen Oost (Warmond, Sassenheim);

• Langs de A44, valt deels samen met spoorlijn;

• Rondweg Voorhout;

• Overige (provinciale) wegen, waaronder N443.

Show image fullscreen

Naast de bovengenoemde grotere infrastructuren zijn er ook verschillende parkeerplaatsen waar het mogelijk zou kunnen. Dit zijn onder anderen de parkeerplaatsen bij:

• Station Sassenheim;

• Wasbeek;

• In woonkernen van Voorhout en Sassenheim.

Alles bij elkaar opgeteld is er circa 47 ha (152 TJ) ruimte ingeschat voor zonnepanelen langs infrastructuur in Teylingen. Binnen deze ruimte zou meer dan 100% van de resterende grootschalige opgave in 2030 (107 TJ) kunnen worden gerealiseerd en 36% van de resterende eindopgave van 320 TJ voor 2050. Dit betreft een eerste inschatting. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen wat de daadwerkelijke ruimte voor zonnevelden (of stroken) langs infrastructuur is.

Ruimte voor zonPV-velden

In de gemeente Teylingen zijn verschillende buitengebied locaties beschikbaar waar grootschalige opwek met zonnevelden ruimtelijk mogelijk is. Of dit wenselijk is gezien de cultuur historische en ecologische waarde en of dit inpasbaar is in het net zal nader onderzoek duidelijk moeten maken. De volgende potentiele locaties zijn hiervoor geïdentificeerd:

• Elsgeesterpolder;

• Hellegatspolder ten noorden van Sassenheim;

• Zwetterpolder ten westen en noorden van Voorhout.

In totaal is er bij deze locaties circa 2,5 km² (250 ha) ruimte beschikbaar. Hiervan wordt 50 ha (20%), meegerekend als mogelijk potentieel voor zonnevelden. Zo wordt circa 1,5% van de ruimte in Teylingen mogelijk ingezet voor zonPV velden. Dit percentage zit nog onder de richtlijn van 2% die in RES kader wordt gehanteerd. De 50 ha maakt de productie van circa 162 TJ aan duurzame elektriciteit mogelijk.

Show image fullscreen

Beperkingen zonPV-velden

Voor zonne-energie gelden minder wettelijke beperkingen dan voor windenergie. Wel is het ruimtebeslag van zonPV-velden in verhouding een stuk groter dan van een windturbine. Voor dezelfde hoeveelheid energie die door 1 windturbine kan worden opgewekt (53 TJ) is circa 15 ha of 23 voetbalvelden aan zonPV-veld nodig.

Het ambitieniveau van de energietransitie is hoog. Dit betekent dat we alle mogelijkheden serieus onderzoeken waarmee we onze ambitie zouden kunnen invullen. We sluiten op voorhand dus geen locaties binnen onze gemeente uit.

Grootschalig opwekken met zon en wind, spoor 5

Wettelijk en praktisch gezien lijkt er voldoende ruimte voor grootschalige energieopwek met wind en zon om de doelstellingen voor 2030 en 2050 te behalen. In totaal is er circa 97 ha ruimte langs infrastructuur en in het buitengebied. Daarnaast is de inzet van wellicht 3 windturbines mogelijk. Dat geeft in totaal ruimte voor circa 487 TJ duurzame elektriciteit. Er is grootschalig tot 2050 ‘slechts’ 427 TJ nodig om energieneutraal te worden.

Nader onderzoek is nodig om te kijken waar daadwerkelijk de ruimte langs infrastructuur en op andere locaties effectief benut kan worden.

Gebruik van zonPV-velden en windturbines voor 2030

Uitgaand van een ‘gunstige’ verdeling tussen wind en zon om zo de mogelijkheden van het elektriciteitsnet optimaal te benutten, dan kan met de plaatsing van 1 windturbine en circa 16 ha zonnevelden de resterende opgave voor 2030 (107 TJ = 268 TJ – 161 TJ) volledig worden behaald.

Doorkijk richting 2050

In 2050 moet de hele elektriciteitsvraag van 809 TJ duurzaam worden opgewekt. Tegen 2050 is de potentie zon op dak doorgegroeid tot 382 TJ. We gaan ervanuit dat het ons ook daadwerkelijk lukt om dit te realiseren. Het restant van 427 TJ zal dan moeten worden geproduceerd met zonPV langs infrastructuur, zonnevelden en/of windenergie. Inzet is om in 2030 hiervan al 107 TJ gerealiseerd te hebben. Hiervoor hoeft slechts een gedeelte van de ruimte langs infrastructuur benut te worden. Verdere groei tussen 2030 en 2050 met in totaal 320 TJ is dan nog nodig om energieneutraal te worden, zie Tabel 3.

Tabel: Overzicht doelstellingen en ruimtegebruik duurzame elektriciteit

In de gemeente Teylingen is in beginsel voldoende ruimte beschikbaar om in deze benodigde groei van 320 TJ te voorzien. Dit kan zowel met uitsluitend zonnevelden, of een combinatie van zonnevelden en windturbines worden gerealiseerd.

Het onderstaande figuur geeft een schematische weergave van de ruimtelijke impact van de doelen op de gemeente Teylingen. Hierbij is voor het eindbeeld in 2050 uitgegaan van een mix tussen wind en zon. Hierbij is aangenomen dat 3 windturbines gerealiseerd kunnen worden (levert 173 TJ op), en dat de resterende opgave met 79 ha zonnevelden (254 TJ, langs infrastructuur en op weilanden) wordt opgelost. Dit wekt samen met de potentie zon op dak (382 TJ) de benodigde hoeveelheid van 809 TJ elektriciteit op voor 2050.

Show image fullscreen

Naast wat er tot 2030 al gerealiseerd is (1 windturbine, en 16 ha zonneveld) moeten er dus na 2030 nog 2 windturbines en 63 ha zonnevelden bij komen tot 2050 om het bovenstaande eindbeeld te bereiken.

De ideale verdeling tussen wind en zon

Er is keuzevrijheid tussen windturbines en zonnevelden met elk z’n eigen voor- en nadelen. Een ‘optimale’ verdeling tussen zonne- en windenergie ziet er voor het elektriciteitsnetwerk anders uit dan voor het landgebruik. Verder onderzoek is nodig om te bepalen wat voor Teylingen de meest ‘optimale’ en meest ‘wenselijke’ verdeling is.

• 1 Bron: https://www.regionale-energiestrategie.nl/bibliotheek/b+elektriciteit/analysekaarten++factsheets/1568843.aspx?t=Analysekaarten
• 2 Voor meer informatie zie: LTO & Greenport