Wat kan er met grootschalig zon en wind?

Het inpassen van grootschalige opwek is een complex vraagstuk. Het is een stevige afweging tussen huidig en toekomstig ruimtegebruik en de waarde van bepaalde typen landschappen. Er moet rekening worden gehouden met wettelijke mogelijkheden en belemmeringen in de praktijk (zoals aantrekkelijkheid voor investeerders en wensen van inwoners).

Behoud van landschap en toerisme

Behalve de wettelijke ruimte voor duurzame energieopwekking kijken we ook naar onze uitgangspunten (zie Bijlage: Uitgangspunten LES gemeente Lisse) en het beleid (zoals, de ontwerp-omgevingsvisie).

In de gemeente Lisse wordt het grootste gedeelte van de landbouwgrond gebruikt voor de bollenteelt. We kennen een hoge waard toe aan deze wijze van landgebruik. Daarom worden op voorhand de bollenvelden uitgesloten voor duurzame energieopwekking. Andere locaties in Lisse blijven wel een optie voor duurzame energieopwekking. De voorkeur gaat daarbij uit naar duurzame energie langs infrastructuur en op daken, maar ook andere opties op land worden onderzocht. Dit onderzoek moet uitwijzen hoe en waar we de overige benodigde duurzame energie kunnen opwekken.

Wettelijke beperkingen voor windturbines

Als eerste is er gekeken naar de ‘wettelijk’ beschikbare ruimte voor grote windturbines. Windturbines zijn verbonden aan een aantal wettelijke beperkingen met betrekking tot de locatie ervan. Denk hierbij aan geluidshinder, veiligheidseisen, slagschaduw, natuurgebieden etc.

Het fysieke ‘ruimtegebruik’ van windturbines is een stuk kleiner dan van zonnepanelen. Er is fysiek gezien alléén ruimte nodig voor de fundering van de mast, een toegangsweg en een kraan opstelplaats. Dit is ongeveer 0,1 ha. Desondanks is de ruimtelijke impact van een windturbine aanzienlijk. Dit heeft te maken met de hoor- en zichtbaarheid (slagschaduw en veiligheidsverlichting) en de verschillende wettelijke beperkingen en veiligheidszones waaraan voldaan moet worden. Deze wettelijke beperkingen en veiligheidszones worden nader toegelicht in de Bijlage: Ruimtelijke belemmeringen wind en zon.

In het onderstaande figuur is te zien welke ruimte er over blijft als alle gebieden met wettelijke beperkingen worden uitgesloten.

Show image fullscreen

Deze kaart is gemaakt voor het Nationaal Programma RES^[1]. In het figuur is onze gemeente te zien, met daarin een aantal lichtgroene gebieden (nr. 1 tot en met 4) aangegeven waar wettelijk gezien wel ruimte is voor windturbines. Dit geeft een beeld van de mogelijkheden. Voorafgaand aan realisatie van een of meer windturbines moet altijd verdiepend onderzoek gedaan worden naar milieueffecten.

Niet alle gebieden zijn even kansrijk. Het meest kansrijke gebied is nr. 1. Dit gebied loopt door tot in de gemeente Hillegom en biedt (samen met Hillegom) plaats voor circa drie windturbines (waarvan twee binnen de gemeentegrenzen van Lisse). Het gebied komt overeen met een van de zoekgebieden wind uit de RES Holland Rijnland 1.0. Het gaat daarbij om het gebied ten noord oosten van de Keukenhof en ten westen van Arnoud.

De overige gebieden (2, 3 en 4) zijn minder kansrijk. Dit zijn kleine gebieden waar te weinig ruimte is voor grote windturbines van 4 MW. In totaal passen er wettelijk gezien dus twee grote windturbines in Lisse. Bovendien maken deze gebieden geen onderdeel uit van de zoekgebieden wind uit de RES Holland Rijnland 1.0.

Grenzend aan de Hellegatspolder is in het uiterste zuidoosten van Lisse door RES Holland Rijnland 1.0. een tweede zoekgebied wind geïdentificeerd. Dit zoekgebied ligt grotendeels in de gemeente Teylingen en ten noorden van de A44 net in de gemeente Lisse.

Initiatief vanuit de Bollenstreek, spoor 5

LTO^[2] en Stichting Greenport Duin en Bollenstreek hebben het initiatief genomen om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor de productie van duurzame energie, waaronder zonnepanelen en kleine tot middelgrootte windturbines in de bollenstreek om zo te kunnen voorzien in de vraag naar elektriciteit van de lokale agrarische bedrijven.

De resultaten van het onderzoek zijn nog niet bekend, maar wellicht is het mogelijk om 10 tot 20 kleinere windturbines met een ashoogte kleiner dan 100 m te plaatsen (in de hele bollenstreek, niet alleen in Lisse), met een gezamenlijk vermogen tot circa 5 MW (afhankelijk van het daadwerkelijk gekozen vermogen). Daarmee zou circa 45 TJ elektriciteit opgewekt kunnen worden (10% van de elektriciteitsvraag van 2050). Zo kan niet alleen het verbruik van de agrarische sector verduurzaamd worden maar wordt ook een bijdrage geleverd aan het verduurzamen van de gemeente.

Voorkeurslocatie zonPV-velden langs infrastructuur, spoor 5

Tijdens participatiesessies met inwoners en bestuurders is de voorkeur uitgesproken om hernieuwbare energieopwekking langs bestaande infrastructuur te plaatsen. Daarom is er in deze analyse ook gekeken wat de mogelijkheden daarvoor zijn.

In Lisse zijn er verschillende infrastructuren waar een combinatie van duurzame opwekking mogelijk is. Er is mogelijk ruimte naast/op de volgende stukken infrastructuur of gebouwen (zie onderstaande figuur):

1. Onder de 150 kV hoogspanningslijn Sassenheim – Haarlemmermeer;

2. Langs het spoor Leiden Haarlem;

3. Langs de N208;

4. Bij het sportpark ter Specke;

5. Op verschillende parkeerplaatsen binnen de gemeente.

• De spoorlijn Leiden Haarlem loopt langs de westzijde van en soms net in het natuurnetwerk gebied Keukenhof en omgeving. Dit kan leiden tot beperkingen in de plaatsing van zonPV panelen aan de oostzijde van het spoor. Aan de westzijde geldt deze beperking niet.

Show image fullscreen

Alles bij elkaar opgeteld is er circa 19 ha (61 TJ) ruimte ingeschat voor zonnepanelen langs infrastructuur. Binnen deze ruimte zou 95% van de resterende grootschalige opgave van 20 ha in 2030 kunnen worden gerealiseerd en bijna 30% van de resterende eindopgave van 64 ha zonPV-velden voor 2050. Dit betreft een eerste inschatting. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen wat de daadwerkelijke ruimte voor zonnevelden (of stroken) langs, onder of boven infrastructuur is.

Wettelijke beperkingen zonPV-velden

Voor zonne-energie gelden er veel minder wettelijke beperkingen dan voor windenergie. Wel is het ruimtebeslag van zonPV-velden in verhouding een stuk groter dan van een windturbine. Voor dezelfde hoeveelheid energie die door 1 windturbine kan worden opgewekt (58 TJ) is circa 15 ha of 23 voetbalvelden aan zonPV-veld nodig. Er moet dus zorgvuldig bekeken worden waar de zonPV-velden wenselijk zijn, gezien de verschillende landschappen die er in Lisse aanwezig zijn.

Grootschalig opwekken met wind en zon, spoor 5

Wettelijk gezien is er ruimte voor grootschalig wind. Deze ruimte bevindt zich in delen van de gemeente waar de bollenvelden liggen. Deze bollenvelden hebben we op dit moment uitgesloten voor opwek van duurzame energie, anders dan zon op daken en langs infrastructuur. Onderzoek is nodig om te bepalen waar eventueel wel ruimte gecreëerd kan worden voor grootschalig windenergie.

Voor zonPV-velden is er meer ruimte. In het zuidoostelijke gedeelte van Lisse gaat het om de Lisser Poelpolder en de Hellegatspolder met een oppervlak van in totaal circa 1,5 km². Als hier 20% van gebruikt wordt voor zonnevelden dan past daar circa 30 ha aan zonnevelden. Daarnaast biedt de voormalige vuilstortplaats aan de Loosterweg Zuid 23 ook een mogelijkheid voor een zonPV-veld van 3,7 ha^[3].

Volgens deze inschatting is er in totaal in onze gemeente circa 34 ha (109 TJ) ruimte voor zonPV-velden op weilanden. Samen met de circa 19 ha ruimte langs infrastructuur is er totaal circa 53 ha (170 TJ) ruimte in de gemeente Lisse voor grootschalige zonPV projecten (langs of op infrastructuur en op velden).

Gebruik van zonPV-velden en windturbines voor 2030

Voor 2030 is het realiseren van grootschalige windenenergie niet vanzelfsprekend, vanwege de locaties waar dit mogelijk is. Dit betekent vooralsnog dat we inzetten op duurzame elektriciteit uit zonnepanelen voor 2030, dan wel op daken en langs infrastructuur of vanuit zonPV-velden in de polders. Tegelijkertijd gaan we wel onderzoeken waar mogelijkheden zijn en kansen liggen voor de opwek van windenergie.

Het doel voor 2030 is 165 TJ duurzame elektriciteit produceren. Wanneer het voor 2030 lukt om de potentie van ‘zon op dak’ volledig te benutten (101 TJ) en het tegelijkertijd ook lukt om de mogelijkheden van infrastructuur (61 TJ) volledig te benutten, komt het doel van 165 TJ binnen handbereik.

Het is echter onzeker of alle ruimte die nu geïdentificeerd is langs infrastructuur volledig benut kan worden. Daarnaast is het nog net niet voldoende voor de gehele doelstelling in 2030. Daarom blijft, naast onderzoek naar de mogelijkheden van zonPV langs infrastructuur, ook onderzoek naar de mogelijkheden van zonPV-velden en windturbines, groot en kleinschalig hard nodig.

Doorkijk richting 2050

In 2050 moet de hele elektriciteitsvraag van 459 TJ duurzaam worden opgewekt. Tegen 2050 is de potentie zon op dak doorgegroeid tot 252 TJ. We gaan ervanuit dat het ons ook daadwerkelijk lukt om dit te realiseren. Het restant van 207 TJ zal dan moeten worden geproduceerd met zonPV langs infrastructuur, zonnevelden en/of windenergie. Inzet is om in 2030 hiervan al 64 TJ gerealiseerd te hebben en daarbij de ruimte langs infrastructuur volledig te benutten. Verdere groei tussen 2030 en 2050 met in totaal 143 TJ is dan nog nodig, zie onderstaande tabel.

Het onderstaande figuur geeft een schematische weergave van de ruimtelijke impact van de doelen voor 2030 en 2050 op de gemeente Lisse. Hierin is vooralsnog geen ruimtegebruik voor windturbines opgenomen, aangezien daar beleidsmatig geen ruimte voor is.

Show image fullscreen

Wanneer deze groei alleen met zonnevelden wordt gerealiseerd dan is, uitgaande van de huidige stand der techniek 44 ha nodig. De weidegebieden van o.a. de Lisser Poelpolder en de Hellegatspolder in het zuidoosten van Lisse, uitgaande van een ruimtereservering van 20%, bieden met 33 ha onvoldoende ruimte. Er blijft een gat over van 36 TJ (11 ha). Voor deze hoeveelheid energie is met de huidige inzichten nog geen ruimte beschikbaar.

Tabel: Getallen voor 2050 op een rijtje

We gaan nader onderzoek doen om te kijken waar nog meer ruimte gemaakt kan worden voor de opwek van duurzame elektriciteit.

De ideale verdeling tussen wind en zon

Een ‘optimale’ verdeling tussen zonne- en windenergie ziet er voor het elektriciteitsnetwerk anders uit dan voor het landgebruik: een 50-50 verdeling is het meest gunstig voor het elektriciteitsnet. Met de huidige inzichten en beleidsmatige beperkingen kan alléén zonne-energie worden toegepast. Dit is minder optimaal voor het elektriciteitsnet. We gaan verder onderzoek doen om te bepalen wat voor Lisse de meest ‘optimale’ of meest ‘wenselijke’ verdeling is tussen wind- en zonne-energie.

• 1 Bron: https://www.regionale-energiestrategie.nl/bibliotheek/b+elektriciteit/analysekaarten++factsheets/1568843.aspx?t=Analysekaarten
• 2 Voor meer informatie zie: LTO & Greenport
• 3 Bron: ‘Hoe kunnen zonneweides op voormalige vuilstortlocaties worden ingericht voor wilde bijen’, Groene cirkels, 2019